Duiwelsklou

Duiwelsklou (Harpagophytum procumbens) is inheems aan Suider-Afrika en word in die Kalahari-streek van die Noord-Kaap aangetref in Suid-Afrika. Die naam is te danke aan die haakvormige voorkoms van die vrugte. Dit word veral in Namibië en Botswana vir die uitvoermark verbou.

Die plant het groot, knolagtige penwortels waaruit sekondêre knolle groei. Hierdie knolle bevat harpagosied wat verskeie medisinale gebruike het. Dit word onder meer gebruik om pyn en koors te verlig, en om spysvertering te stimuleer. Ander gebruike sluit in: vir hipertensie, artritis, as aptytwekker, salf vir sere en pitswere, asook verligting van pyn tydens swangerskap.

In Suid-Afrika word 'n permit benodig om die plant op groot skaal te oes. Die mag egter nie van November tot Februarie geoes word nie, omdat die plant dan blom en sade vorm.

Kruie vir kwale: Spysvertering

Die knolle van die duiwelsklou kan fyngemaak en gekook word. Die aftreksel word dan twee maal per dag gedrink.

♦♦♦

’n Aftreksel van die bas van die kiepersolboom word gebruik vir die behandeling van slegte spysvertering. Week die bas 3 tot 5 dae lank in alkohol of water te week en dan te filtreer. Jy moet omtrent ’n kg plantmateriaal gebruik vir 5 liter water. Om aftreksel te gebruik, vul 'n druppelaar of klein spuit met die vloeistof en drup dit in die mond, net onder die tong. Hou die tinktuur vir 'n paar sekondes in die mond voordat jy dit sluk. Spoel die mond dan deeglik uit met water om van die bitter smaak ontslae te raak. Die presiese dosis wat 'n persoon moet neem, hang af van hul ouderdom, maar dit is die beste om nie meer as 2 klein vol druppelaars te neem nie. Moenie tinkture aan kinders gee nie.

♦♦♦

Die Zoeloes gebruik die bol van wildeknoffel vir die behandeling van slegte spysvertering.
Een plant se bol word fyngedruk en in melk gekook vir 10 minute. Klein bietjies van die aftreksel word dan in die oggend en aand gedrink.

♦♦♦

Neem 2 tot 4 kankerbossie blare en week dit 3 minute in ’n koppie kookwater. Heelwat Suid-Afrikaners gebruik dit steeds vir spysvertering. Die bitter smaak van die tee help ook om die aptyt aan te wakker.

♦♦♦

Vir probleme met spysvertering. Week ’n takkie wilde salie in ’n koppie kookwater vir 10 minute.
Gooi dit deur ’n siffie en meng 3 eetlepels Engelse sout by en bietjie suurlemoensap. Hou die mengsel in ’n lugdigte houer en gee die pasiënt gereeld klein bietjies daarvan.

♦♦♦

Die blare en wortels van die kaneelbol word gebruik om ’n tee te maak vir die behandeling van probleme met spysvertering.
Sny ’n stuk wortel van 1 cm skoon en 2 teelepels gekapte blare. Laat dit trek in ’n koppie kookwater vir 5 minute en gooi deur ’n sif voor jy dit drink.

♦♦♦

Kou ’n paar groenment-blare vir slegte spysvertering.

♦♦♦

Maak tee met gedroogde wilde-jasmyn blomme, met suurlemoensap en heuning. Drink dit vir slegte spysvertering.

♦♦♦

Gebruik 10 g vars tiemie om ’n tee mee te maak. Laat dit vir 5 minute trek voor jy dit deur ’n siffie gooi. Roer 5 mℓ heuning by.
Drink die tee vir spysvertering.

♦♦♦

Maak vir jou tee met roosmaryn indien jy hulp nodig het met spysvertering.

♦♦♦

Maak tee met pietersielie vir hulp met die spysvertering.

♦♦♦

Tee van origanum help dit met spysvertering.

♦♦♦

Tee van marjolein help met spysvertering.

♦♦♦

Kruisementtee help vir spysvertering.

♦♦♦

Voeg ’n paar wildeals-spruite by ’n bottel brandewyn. Laat staan vir ’n week en skud daagliks. ’n Eetlepel hiervan twee maal per dag vir slegte spysvertering.

♦♦♦

Gooi kookwater oor ’n teelepel bloekomblare (Eucalyptus globulus) gemeng met ’n teelepel bokboegoe (Coleonema pulchellum). Laat dit trek vir 5 minute. Gooi deur ’n siffie en drink vir slegte spysvertering.

♦♦♦

Gebruik pietersielie by jou kos as jy ly aan slegte spysvertering.

♦♦♦

Laat jong takkies van ’n renosterbos trek in ’n bottel brandewyn. Drink soggens en saans sowat 30 mℓ hiervan. Dit help vir verskeie maagkwale, soos byvoorbeeld slegte spysvertering.

♦♦♦

Drink vinkeltee.

♦♦♦

Vars basielkruid help die liggaam om kos beter te verteer.

♦♦♦

Gooi ’n koppie kookwater oor ’n ¼ koppie vars groenment-blare. Laat dit staan vir 3 minute voor jy die tee drink.
Drink dit vir slegte spysvertering


Medisinale gebruike van kruie

Kruiegids

’n Boom wat ons gesond hou

Die kiepersolboom word al vir eeue in tradisionele medisyne in Suidelike Afrika gebruik. Heelwat van hierdie behandelings is reeds deur wetenskaplike navorsing bevestig.

’n Aftreksel van die bas word gebruik vir die behandeling van malaria en slegte spysvertering.

’n Aftreksel van die boomwortels word gebruik vir die behandeling van koors, seksueel oordraagbare siektes en vir ’n lakseermiddel.

Aftreksel van ’n kombinasie van bas, blare, wortels en takkies word ook gebruik vir ’n verskeidenheid gesondheidsprobleme. Daar is verskeie kwale waarvoor dit gebruik kan word wat nie hier gelys is nie.

Daar is ook bewyse dat dit dalk varkgriep kan behandel. Daar is egter nog meer navorsing hieroor nodig. Een voorstel is dat jy ’n aftreksel maak deur die plant se wortels en blare 3 tot 5 dae lank in alkohol of water te week en dan te filtreer. Jy moet omtrent ’n kg plantmateriaal gebruik vir 5 liter water.

Om aftreksel te gebruik, vul 'n druppelaar of klein spuit met die vloeistof en drup dit in die mond, net onder die tong. Hou die tinktuur vir 'n paar sekondes in die mond voordat jy dit sluk. Spoel die mond dan deeglik uit met water om van die bitter smaak ontslae te raak. Die presiese dosis wat 'n persoon moet neem, hang af van hul ouderdom, maar dit is die beste om nie meer as 2 klein vol druppelaars te neem nie. Moenie tinkture aan kinders gee nie.

Let wel dat die plant ’n bedreigde spesie is en jy moet asseblief nie plantmateriaal koop as jy nie seker van die oorsprong is nie.

(Cock IE, Van Vuuren, SF. The traditional use of southern African medicinal plants in the treatment of viral respiratory diseases: A review of the ethnobotany and scientific evaluations. J Ethnopharmacol. 2020 Jul 27;262:113194.)

(Maroyi, A. Cussonia Spicata Thunb. In Tropical Africa, Phytochemistry, Pharmacology, and Medicinal Potential. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research. 2019 Jul 10.)

Het jy slegte spysvertering? Probeer borrie.

In die eerste kliniese navorsing wat borrie direk met konvensionele medikasie vir spysvertering vergelyk, het die geel spesery sy medisinale waarde bewys.

Hospitaalpasiënte in Thailand wat borriekapsules ontvang het, het net so goed herstel van hul maagpyn as dié wat konvensionele medikasie gebruik het. Borrie word lank reeds in Oosterse medisyne gebruik as ’n natuurlike anti-inflammatoriese en antimikrobiese behandeling, en die jongste bevindings kan kliniese gebruik regverdig, het die navorsers gesê.

Die navorsing is gepubliseer in die joernaal BMJ Evidence-Based Medicine.

(foto: Karl Solano)

Spysverteringstelsel

Die menslike liggaam bestaan uit verskeie geïntegreerde stelsels wat uit verskillende organe bestaan en saamwerk om die liggaam as ‘n eenheid te laat funksioneer.

Hooffunksie van die spysverteringstelsel
Verantwoordelik vir die afbreek van voedsel in klein oplosbare deeltjies/voedingstowwe wat in die bloedstroom geabsorbeer en na die liggaamselle vervoer word om deel te vorm van metaboliese prosesse (assimilasie).

Die spysverteringstelsel bestaan uit verskeie dele van die spysverteringskanaal (die lang gedraaide pypvormige struktuur wat by die mond begin en by die anus eindig).

Vier hoofprosesse vind in verskillende dele van die spysverteringskanaal plaas
1. Ingestie – vind plaas wanneer voedsel of drank deur die mond ingeneem word.
2. Vertering – proses waartydens groot voedseldele in klein oplosbare deeltjies afgebreek word vir opname deur die selmembrane tydens absorpsie (meganies= fisiese afbreek van voedsel; chemiese = biochemiese afbreek van voedsel met die hulp van ensieme)
3. Absorpsie – wanneer verteerde opgeloste voedseldeeltjies/voedingstowwe in die spysverteringskanaal tot in die omringende selle van die spysverteringskanaal beweeg vanwaar dit deur die bloedstroom na liggaamselle vervoer word.
4. Egestie – proses waartydens onverteerde of ongewenste deeltjies vanuit die spysverteringskanaal beweeg in die vorm van faeses (ook bekend as defekasie)

Komponente van die spysverteringskanaal

1. Mond en esofagus
▪ Voedsel word fyngekou en met speeksel gemeng (begin van meganiese en chemiese vertering). Fyngekoude voedsel word gesluk en beweeg dan deur die esofagus na die maag.
▪ Die sterk onwillekeurige spiere van die esofagus trek ritmies saam en verslap om voedsel na maag te forseer (die proses staan bekend as peristalse)
2.Maag
▪ Spieragtige sakagtige orgaan
▪ Skei verteringsap af wat ensieme en soutsuur bevat om voedsel chemies af te breek (vertering)
▪ Gedeeltelik verteerde voedsel vorm ‘n dik vloeistof genaamd chym.
3.Dunderm
▪ Verteringsappe wat deur kliere in die wande van dunderm afgeskei word is verantwoordelik vir die meeste vertering van chym tot in oplosbare voedingstowwe/deeltjies sodat absorpsie kan plaasvind.
4.Dikderm (kolon)
▪ Spieragtige buis wat strek vanaf die dunderm tot by die anus
▪ Dien as tydelike stoorplek vir onverteerde afvalmateriaal (faeces) bv. oortollige water, soute en onverteerbare vesel.
5.Rektum en anus
▪ Die oorblywende faeces beweeg deur tot in die rektum en dan na die anus vanwaar egestie plaasvind.

Gesondheidskwessies wat met die spysverteringstelsel verband hou
1.Ulkusse– veroorsaak deur skade aan die binnevoering van die mond, esofagus, maagwand of boonste deel van die dunderm. Maagsere kan ook deur bakterieë en sekere medikasie veroorsaak word en kan met antibiotika behandel word. Sielkundige stres en oormaat suurafskeiding kan ook tot maagsere lei.
2.Anorexia nervosa – een van vele eetsteurnisse wat veroorsaak word deur ‘n abnormale vrees vir gewigsopname wat daartoe lei dat mense hulself uithonger. Kan lei tot beenverdunning, nierskade, hartprobleme en selfs die dood.
3.Diarree – die oormatige uitskei van waterige faeces wat kan lei tot dehidrasie. Kan veroorsaak word deur bakteriële of virale infeksies. Simptome sluit in koors, braking en maagkrampe. Indien onbehandel, veral in jong kinders en babas, kan dit lei tot die dood.
4.Sirrose van die lewer.– beskadiging van lewerweefsel. Sommige hoofoorsake sluit in: kroniese alkoholisme, virale infeksie soos byvoorbeeld hepatitis B, C en D of vetlewersiekte wat deur oorgewig of diabetes veroorsaak word.

Goeie spysvertering

Ek is oortuig daarvan dat goeie spysvertering die groot geheim van die lewe is. – Sydney Smith

'n Appel 'n dag

Daar is verskeie redes om 'n appel 'n dag deel van jou dieet te maak:

- Appels is ryk aan vesel. Dié vesel help om maagdermprobleme te verminder en dit help met spysvertering.

- Appels het 'n lae glisemiese indeks (GI) wat help met die stadige vrystelling van suiker in die bloedstroom. So help dit om insulienvlakke te beheer. Appels is dus 'n belangrike vrug indien jy aan suikersieke ly.

- Die pektien in appels verlaag cholesterol.

- Appels bring 'n ontgiftigingseffek mee wat help om van swaarmetale in die liggaam ontslae te raak.

- Die kalium in appels versterk die hart.

- Appels verminder die risiko verbonde aan asma.

- Appels versterk die immuunstelsel, omdat dit vitamien A, C, bioflavonoïede en spoorelemente bevat. Dit help dus ook om kanker te beveg.

Slegte spysvertering

Letitia Strydom skryf:

"Ek sukkel al vir 'n paar jaar met pyne in die bors. Dit begin met 'n branderige gevoel en dit pyn so erg dat ek in twee kan vou, partykeer is dit kort en dan verdwyn dit en kom terug, ander kere is dit 'n lang tydperk van pyn. Dit help partykeer as ek op my rug gaan lê en diep asem haal. Wat kan dit wees en hoe kan ek dit beter kry? Dit gebeur meer gereeld die afgelope kere en is erger as ek 'n groot maaltyd gehad het."

Antwoord:

Ek sou voorstel jy gaan sien dadelik 'n dokter ingeval dit al meer as twee weke so aanhou. Omdat dit na groot maaltye voorkom kan dit slegte spysvertering (dispepsie) wees en mens moet maar die dokter gaan spreek indien dit meer as twee weke aanhou. Jy weet ook nie of dit weens 'n ander mediese toestand soos 'n breuk ofmaagseer, gastritis of esofagitis is nie.

Slegte spysvertering kom voor wanneer jy oorhaastig eet, ryk en vetterige kos eet, oorgewig is, aan stres ly of swanger is.

Van die algemene simptome is ongemak of krampe in die boonste deel van die maag en 'n drukkende brandgevoel in die bors.

Probeer jou maaltye kleiner hou. Rook, alkohol en koffie moet vermy word en mense met hoë stresvlakke moet daaraan aandag gee. Indien jy oorgewig is moet jy so gou as moontlik oefening kry en oorweeg om jou leefstyl te verander. Vermy vetterige kos!