Hooffunksie van die spysverteringstelsel
Verantwoordelik vir die afbreek van voedsel in klein oplosbare deeltjies/voedingstowwe wat in die bloedstroom geabsorbeer en na die liggaamselle vervoer word om deel te vorm van metaboliese prosesse (assimilasie).
Die spysverteringstelsel bestaan uit verskeie dele van die spysverteringskanaal (die lang gedraaide pypvormige struktuur wat by die mond begin en by die anus eindig).
Vier hoofprosesse vind in verskillende dele van die spysverteringskanaal plaas
1. Ingestie – vind plaas wanneer voedsel of drank deur die mond ingeneem word.
2. Vertering – proses waartydens groot voedseldele in klein oplosbare deeltjies afgebreek word vir opname deur die selmembrane tydens absorpsie (meganies= fisiese afbreek van voedsel; chemiese = biochemiese afbreek van voedsel met die hulp van ensieme)
3. Absorpsie – wanneer verteerde opgeloste voedseldeeltjies/voedingstowwe in die spysverteringskanaal tot in die omringende selle van die spysverteringskanaal beweeg vanwaar dit deur die bloedstroom na liggaamselle vervoer word.
4. Egestie – proses waartydens onverteerde of ongewenste deeltjies vanuit die spysverteringskanaal beweeg in die vorm van faeses (ook bekend as defekasie)
Komponente van die spysverteringskanaal
1. Mond en esofagus
▪ Voedsel word fyngekou en met speeksel gemeng (begin van meganiese en chemiese vertering). Fyngekoude voedsel word gesluk en beweeg dan deur die esofagus na die maag.
▪ Die sterk onwillekeurige spiere van die esofagus trek ritmies saam en verslap om voedsel na maag te forseer (die proses staan bekend as peristalse)
2.Maag
▪ Spieragtige sakagtige orgaan
▪ Skei verteringsap af wat ensieme en soutsuur bevat om voedsel chemies af te breek (vertering)
▪ Gedeeltelik verteerde voedsel vorm ‘n dik vloeistof genaamd chym.
3.Dunderm
▪ Verteringsappe wat deur kliere in die wande van dunderm afgeskei word is verantwoordelik vir die meeste vertering van chym tot in oplosbare voedingstowwe/deeltjies sodat absorpsie kan plaasvind.
4.Dikderm (kolon)
▪ Spieragtige buis wat strek vanaf die dunderm tot by die anus
▪ Dien as tydelike stoorplek vir onverteerde afvalmateriaal (faeces) bv. oortollige water, soute en onverteerbare vesel.
5.Rektum en anus
▪ Die oorblywende faeces beweeg deur tot in die rektum en dan na die anus vanwaar egestie plaasvind.
Gesondheidskwessies wat met die spysverteringstelsel verband hou
1.Ulkusse– veroorsaak deur skade aan die binnevoering van die mond, esofagus, maagwand of boonste deel van die dunderm. Maagsere kan ook deur bakterieë en sekere medikasie veroorsaak word en kan met antibiotika behandel word. Sielkundige stres en oormaat suurafskeiding kan ook tot maagsere lei.
2.Anorexia nervosa – een van vele eetsteurnisse wat veroorsaak word deur ‘n abnormale vrees vir gewigsopname wat daartoe lei dat mense hulself uithonger. Kan lei tot beenverdunning, nierskade, hartprobleme en selfs die dood.
3.Diarree – die oormatige uitskei van waterige faeces wat kan lei tot dehidrasie. Kan veroorsaak word deur bakteriële of virale infeksies. Simptome sluit in koors, braking en maagkrampe. Indien onbehandel, veral in jong kinders en babas, kan dit lei tot die dood.
4.Sirrose van die lewer.– beskadiging van lewerweefsel. Sommige hoofoorsake sluit in: kroniese alkoholisme, virale infeksie soos byvoorbeeld hepatitis B, C en D of vetlewersiekte wat deur oorgewig of diabetes veroorsaak word.
